Humus, Compost & Bodemgezondheid

Zelf compost maken,

wordt compost meester!

 

Als wij in de gelukkige omstandigheid zijn een stukje aarde te mogen verzorgen kunnen we dat op verschillende manieren doen.

*Goed rentmeesterschap

Goed rentmeesterschap betekent vruchtgebruik, oftewel leven van de rente en het rentegevend kapitaal in stand te houden voor de op ons volgende generaties.

 

De gezondheid van een bodem is feitelijk het rente leverend kapitaal, de conclusie is helaas dat we door o.a. intensieve productie methoden / boden management ideeën de natuurlijke bodemvruchtbaarheid vrijwel overal zien afnemen.

*Voeding als medicijn

 

Daarmee de voedingswaarde / kwaliteit van de voeding die op deze gronden wordt geproduceerd welke men veelal met suppletie van (kunstmatige) vitaminen en mineralen probeert te compenseren.

 

De constante toename van voeding gerelateerde gezondheid klachten toont aan dat dit niet werkt ondanks door ontwikkeling van medicatie.

 

De basis blijft de bodem waar wij van leven, compost is een medicijn wat altijd werkt, dat is al duizenden jaren bekend.

 

*Jaar van de bodem

Het jaar van de bodem was een oproep doormiddel van meer koolstof vastlegging in de bodem, meer biodiversiteit het humus gehalte weer te doen toenemen in plaats van 10 tallen jaren afname van humus in onze voedselgronden.

 

Deze degeneratie te stoppen en kiezen voor bodem regeneratie processen.
Een uitnodiging aan ieder die een stukje aarde mag verzorgen hier eens bij stil te staan.

 

  Ons advies: ga zelf compost maken, bv van paardenmest?

 

*Zelf compost maken

 

Afhankelijk van hoeveel grond / paarden je hebt kun je globaal zeggen dat de mest van 2 a 3 grote paarden / plus ander materiaal voldoende is om 1 hectare van een jaarlijkse compost gift te voorzien.

 

Meer paarden / minder grond betekent toch een deel afvoeren of meer compost maken voor liefhebbers en die zijn er gelukkig steeds meer;-)

Als je voorkomt dat er zaden in zitten is het ook geschikt voor groente en cultuur tuinen.

Meestal wordt paardenmest afgevoerd waarna er van elders weer mest moet worden aangevoerd om de groei in het gras te behouden.

Dit is natuurlijk niet zo ecologisch, ook niet economisch en eigenlijk een gemiste kans, want juist paardenmest is 1 van de beste producten om compost van te maken.

Het heeft nl van zichzelf al de ideale C/N verhouding ( koolstof / stikstof ), dwz uiteraard als dieren goed / vezelrijk gevoerd worden ;)

Samen met nog een deel stalstrooisel, slecht ruwvoer, gft, bladeren, takken, maaisel en veel ander organische materialen kun je hier een waardevolle compost van maken waar iedere bodem blij van wordt.
Het maken van compost is vrij eenvoudig, leerzaam en ook leuk om te doen.

 

*Kweken van groenten op compost

 

Tijdens het composteer proces kun je er zelfs groenten op gaan kweken zoals pompoenen, courgette, meloenen, tomaten, komkommers, kortom alle planten die van een rijke bemesting houden, een fraai gezicht en nog lekker ook.

*Basis principes composteren

De basis principes van compost produceren zijn een juiste verhouding zogenoemde groene materialen ( N ) en bruine materialen ( C ), respectievelijk snel en langzaam verterend materiaal in een bepaalde verhouding.

Uiteraard is deze verhouding een richtlijn, geen exacte wetenschap, er kan weinig misgaan en om te leren mag je er ook mee spelen, ontdekken wat wel of niet werkt, , bewust meer schimmels of juist bacteriën kweken, compost meester worden zonder diploma;-)

Globaal gebruik je 2/3 deel groen en 1/3 deel bruin materiaal.

Gebruik je meer groen dan krijg je een meer stikstof rijke compost die plant groei kort versnelt, gebruik je meer bruin dan verbeterd dit met name de bodem structuur en worden de voedingsstoffen geleidelijker afgegeven.

 

Meer groen resulteert in een meer bacterie dominante compost, meer bruin resulteert in meer schimmel dominante compost.

Grasland is van nature meer bacterie dominant maar bevat in een gezonde toestand ook voldoende schimmels.

Is de bodem echter flink verstoort dan hebben met name slechte bacteriën de overhand, dus schimmels zijn sterk gereduceerd, dan is in beginsel wat meer bruin wenselijk.

Ligt de weide aan een bosrand met veel bladval dan zal de bodem hierdoor meer schimmel dominant zijn, structuur afhankelijk van belasting meestal wel ok, dus is hier wat meer groen materiaal wenselijk in de compost om de grasgroei te bevorderen.

 

Zo lijkt er voor iedere situatie de meest ideale compost samen te stellen.

 

Maar het maakt eigenlijk niet uit, compost verbeterd altijd de gezondheid van je grond, daarom wordt het ook wel het zwarte goud genoemd.

Hoewel goede compost altijd ook een beetje bruinachtig is en heerlijk ruikt naar bosgrond.

 

*Weides in de praktijk

 

Voor de meeste overbelaste (paarden) weiden is structuur verbetering de 1 e prioriteit.

Omdat deze overbelast zijn (geweest) laat de bodemstructuur qua lucht / vocht dus microbieel actief deel te wensen over, dit uit zich in problemen bij aanhoudende droogte of/ en neerslag, verstoorde balans qua voedingsstoffen.

Dit resulteert vaak in een overdaad in onkruiden zoals zuring en andere breed wortelende planten die feitelijk de bodembalans weer proberen te herstelen door de bodem open te breken om meer zuurstof in de toplaag te laten dringen.

Tegelijk hebben we te maken met een tendens van meer extremen qua weer, bodemstructuur verbeteren maakt de bodem en plant hier beter bestand tegen extremen.

 

*Bodemleven

 

Meer structuur betekent tegelijk meer bodemleven wat voor ons de humus voorraad weer gaat opbouwen.
De hoeveelheid humus staat min of meer voor het niveau aan natuurlijk leverend vermogen van een bodem.
Voldoende humus in de bodem zorgt ook voor een gezonde bodembalans die planten in staat stelt een meer evenwichtige opbouw qua voedingsstoffen te genereren tov het kunstmatig opjagen van planten bij een bodem die humus mist.
Gezonde bodems produceren gezond voedsel, compost is het medicijn om een zieke bodem weer gezond te maken.

 

 

*Hoop leven

 

In dit kader wil ik jullie graag wijzen naar het boek "Een Hoop Leven" in onze boekenreeks.

Het bevat de compost historie van ruim voor Chr. t/m nu en alles wat je zou moeten weten omtrent compost, humus en grond, bevat leuke doe tips voor activiteiten in dit kader.

Alleen de naam van de schrijfster zou al een hint moeten zijn dat dit echt een must have betreft, Roelke Posthumus ;)

*Eenvoudig compost recept

 

Of je nu compost maakt voor de weide of je groente / cultuurtuin, boomgaard etc. maakt eigenlijk niet zoveel uit wat betreft het composteer proces.

 

Het berust op een ideale verhouding van materialen, goed verdeeld opgebouwd in laagjes, niet te nat en niet te droog en ervoor zorgen dat er voldoende zuurstof in de hoop kan dringen.

Want composteren is een zo genoemd aeroob omzetting proces, wat wil zeggen omzetting door overwegend aer/zuurstof minnende micro-organismen.

 

 

Vergelijkbaar met wat er in de natuur plaats vindt door natuurlijke oppervlakte compostering.
Zonder zuurstof ontstaat er een anaerobe omzetting waarbij ongewenste micro-organismen ontstaan en schimmels sterk reduceren, dit verstoort de normale compost processen en resulteert in slechte compost.

Wanneer de hoop niet te hoog wordt gemaakt en er bv door takken van onder ook zuurstof kan binnen dringen hoeft de hoop meestal niet omgezet te worden.

 

Voldoet verder het maken van gaten in de zijkant van de hoop om een goed composteer proces te laten plaatsvinden.

Wanneer er grotere hoeveelheden materiaal gecomposteerd moeten worden op deze manier neemt dit vrij veel ruimte in, dus ontstaat op een gegeven moment door beperkte ruimte / grotere hopen de noodzaak het wel een aantal maal om te moeten zetten.

 

Welke materialen er uiteindelijk op de hoop gaan is afhankelijk van wat er beschikbaar is, aan de stadsrand is die keuze beperkter dan wanneer je midden in de natuur zit.

 

Aangezien ook in dichtbevolkte gebieden stalvulling vrij kostbaar is kiest men makkelijker voor een karig /niet met strooisel gevulde stal.

Dan willen composteren betekent dit een chronisch gebrek aan bruin materiaal, kun je gaan zoeken?

Mijn advies vul de stal, kijk eens aan onze eco stal, levert prima compost materiaal en een heerlijke stal voor de dieren met weinig werk en weinig kosten qua input stalbedding.

 

 

*Het uitgangspunt is simpel, meer diversiteit is altijd beter*

Ieder materiaal is uniek qua inhoudsstoffen en micro-biologie die er in/op leeft, deze diversiteit zorgt ervoor dat er een betere / sterkere balans in de hoop kan ontstaan.

 

Een kwaliteit compost oplevert die meer toevoegt dan een compost van vrij eenzijdig materiaal, maar alle kleine beetjes helpen.
In vroege tijden en ook nu nog worden ook menselijke uitwerpselen en kadaver resten van dieren in de compost verwerkt, waarschijnlijk niets mis mee want de mensen die dat doen leven nog ;-)

 

Wellicht zijn ze zelfs super gezond, hun ontlasting bevat tenslotte informatie, de natuur transformeert het waardoor hun voeding juist hun medicijn wordt ?

 

Kadaver resten worden uiteindelijk, net als in de natuur maar door composteren wat versneld, ontleed tot de basis elementen om weer in de eeuwige kringloop opgenomen te kunnen worden.

 

Ik heb wel eens onderzoeken gelezen waarbij ze zeer schadelijke ziekte kiemen in een compost hoop brachten, je raad het al, niets van terug te vinden.

 

Enfin tot zover mijn pleidooi voor compost ;)

 

*Bruin& groen Compost

 

Bruin compost materiaal is bijvoorbeeld het meeste stalstrooisel, oud / natgeregend / gemorst hooi en stro, gedroogde planten, bladeren en takken.
Groen compost materiaal is bemest stalstrooisel, alle soorten mest, verse planten, maaisel, gft, keuken resten, thee en koffie prut e.d.

 

Niet te nat en niet te droog en de doorlaatbaarheid voor zuurstof maken het composteer proces compleet.

 

Ons advies is dus 2/3 bruin en 1/3 deel groen materiaal te verwerken, maar je hoeft alles nu ook weer niet op een weegschaal te leggen om een exacte verhouding te krijgen.

Over het algemeen hebben we te veel dieren en te weinig land en is het bruine materiaal nog wel eens een probleem, wees creatief en als je 1/2 om 1/2 haalt is het ook al goed.

Globaal breng je jaarlijks tussen 5 en 10 kubieke meter ( 1 kubieke meter = 1 x 1 x 1 mtr ) aan compost op 1 hectare weidegrond, een beetje afhankelijk van de grondsoort en behoefte.

Met te veel paarden en te weinig land betekent dit soms toch een deel van de mest te moeten afvoeren of, al dan niet in het kader van het jaar van de bodem, meer compost produceren dan je zelf nodig hebt en dit aanbieden aan geïnteresseerden zoals boeren, tuinders, tuin verenigingen, particulieren etc.

 

Zij zullen er blij mee zijn en hun bodems ook!!

 

 

*Foto reportage zelf compost maken

In de volgende reeks foto’ s zie je hoe je bij het mest scheppen tegelijk een juiste opbouw van de composthoop maakt, deze principes werken in het groot en in het klein.

Om het composteer proces positief te ondersteunen gebruiken we lava en micro-organismen: multi-task.

Per m3 20 kg lava ertussen strooien en 2 a 3 x per week multi-task 100 ml op 10 ltr water over de hoop verdelen.

 

Stel je voor dat je supercompost wilt maken, vol met levenskracht voor de bodem, volg hierbij je gevoel en experimenteer gerust met verschillende materialen, als je de basis principes aanhoudt kan het niet misgaan.

Vanuit de biologisch dynamische landbouw gaat men er van uit dat het uitmaakt met welke intentie je compost produceert, zie de mest niet als iets wat vies is maar als iets positiefs om jouw bodem blij te maken.

 

Je kunt b.v. verbeten zwoegen, mest ruimen vervelend werk vinden, de mesthoop iets wat stinkt vinden en ongedierte aantrekt en daarom liefst snel uit het zicht verdwijnt.

Maar je kunt ook bedenken dat je hier waardevol materiaal verwerkt om je bodem en voedselkwaliteit voor je dieren te optimaliseren.

Vliegen houden overigens helemaal niet van een goede composthoop ;-)

 

 

Hier is te zien dat er bijna niets overblijft van het oorspronkelijke materiaal en het eindproduct een mooie zwart, bruine compost is geworden die de bodem en de planten goed kunnen opnemen.

Schep niet alles weg maar laat het laagje liggen waar de takken in zitten die je er onder gelegd hebt, leg daarop weer een nieuwe onderlaag van takken aan te leggen waarop je de volgende nieuwe composthoop opbouwt, zo krijgt deze een snelle start.

 

*Opzetten van een goede compost hoop

 

Op deze foto hebben we wat materiaal uit de Eco-Stal gehaald en dit over de bodem en opstaande lange zijde van de kruiwagen verdeeld.

De “natte plek” uit de eco-stal is hier prima voor te gebruiken, maar ook beschimmeld hooi of stro of ander bruin materiaal kun je hiervoor gebruiken.

 

Hier zie je hoe de mest vervolgens op deze laag gelegd wordt.

Ook eikenblad zie je zitten, waarvan gezegd wordt dat je hier geen goede compost van kunt maken want het verzuurd.

 

Dit klopt, dwz als je alleen of erg veel eikenblad gebruikt en verder geen gesteentemeel e.d .hier er aan toevoegt.

Werkelijk alle organische materialen zijn geschikt om goede compost mee te maken, hoe diverser het materiaal hoe beter.

 

Heb je toch veel blad en wil je dit verwerken strooi er dan gewoon geconcentreerder wat Eifel Lava, gesteente meel of zeeschelpenkalk overheen, dit compenseert weer het zure aspect.

Je kunt ook elders een pure bladcompost hiervan maken die vervolgens weer stapsgewijs in de mestcompost wordt verwerkt.

Op (bos) percelen waar jaarlijks veel bladeren vallen is het zinvol deze bladeren zoveel mogelijk te verzamelen en niet op de weide te laten liggen, veel blad verzuurt de bodem waardoor de groei minder wordt en bepaalde mineralen niet meer goed opgenomen kunnen worden door de plant. Deze stukken ook wat ruimer van compost voorzien gaat de verzuring tegen.

 

Vervolgens klap je het vrije materiaal over de mest en ga je verder met mest scheppen.

Zo ontstaat er een sandwich / lasagne model van groen en bruin materiaal.

 

Kom je nog wat ander materiaal tegen, gewoon erbij doen.

Diversiteit en van alles beperkte hoeveelheden is de sleutel tot goede compost.
Iedere plant bevat een unieke combinatie van micro-organismen die tegen de tijd dat de compost rijp is een krachtige micro-organismen symbiose hebben gevormd waar iedere bodem blij van wordt.

 

Hierop leggen we de volgende partij mest.

Zoals je ziet zijn de mestballen al uit elkaar gehaald door de vogels.

Dit is een bijkomend voordeel wanneer je hele granen voert.

 

Je krijgt door een betere verdeling in de hoop een betere omzetting van de mest en daarmee meer kans op het vernietigen van de wormeitjes.

In een goed composteerproces worden ziektekiemen vernietigd en ook eitjes van parasieten verteerd, ze bestaan tenslotte voornamelijk uit eiwit wat welkom voedsel is voor de micro-organismen en andere kleine diertjes die in de compost leven.

 

Op deze foto zie je ook wat graspollen met nog wat aarde eraan vast, ook dit zal het composteerproces positief ondersteunen, meng er ook gerust wat oude compost bij die je over hebt.

 

 

 

Vervolgens wordt de volle kruiwagen in 1x op de hoop gebracht.

 

Hier zie je het voordeel van dit stukje aandacht, de opbouw begint al in de kruiwagen.

Je kunt natuurlijk ook gewoon alleen mest scheppen en zorgen dat je voldoende bruin materiaal bij de composthoop hebt liggen om er ter plekke laagjes van te maken.

Zelf vindt ik de eerste optie prettig omdat ik daarmee het gewicht van de kruiwagen wat beperk, wat het over zwaar begaanbaar terrein een stuk prettiger maakt.

Maak bijvoorbeeld meerdere langgerekte hopen.

 

Bij de opbouw kun je houten palen plaatsen die je er later, als de hoop zich gezet heeft, er weer uithaalt, dit voorkomt een te hoge temperatuur en zorgt voor voldoende toevoer van zuurstof in het centrum van de hoop.
Een composthoop welke op deze manier is opgezet en micro-organismen en lava zijn toegevoegd hoeft niet omgezet te worden als je de hoop niet hoger dan 1,5 meter maakt.

 

In de zomer verwerk je in 3 maanden tijd de mest tot goede compost, in de winter gaan deze processen wat trager en verdubbelt de composteer tijd ongeveer.

 

Om ervoor te zorgen dat de compost aan alle kanten voldoende zuurstof krijgt leggen er steeds takken onder de nieuwe composthoop.

Na een aantal keren zo op dezelfde plaats te composteren ontstaat er een luchtig bed van dikkere takken die (nog ) niet verteerd zijn met daartussen luchtig gecomposteerd materiaal wat de nieuwe hoop weer een super goede start geeft.

 

Deze takken hebben uiteraard eerst als voeding gediend voor de dieren. Ze aten de bast, kleine takjes, blaadjes, knopjes met smaak.

 

Voldoende zuurstof toevoer is essentieel, niet te nat maar ook weer niet te droog, dek de hoop af bij extreme neerslag en sproei bij langere perioden van droogte.

Ik heb hier de palen in de gaten laten zitten om ze regelmatig eens rond te kraaien om de schoorsteen te verbreden.

 

Je kunt ook de palen er uit halen en zo nu en dan bij instortingsgevaar van de schoorsteen met een paal de doorgang weer vrij maken.

Ik gebruik daarbij een redelijk zware houten paal met scherpe punt die ik boven mijn hoofd hef om vervolgens samen met de zwaartekracht de hoop schuin mee te doorboren om de schoorstenen aan te leggen die het centrum van de hoop van zuurstof voorzien.

 

Composteren is een aëroob proces wat wil zeggen een omzettingsproces wat in een omgeving plaatsvindt met zuurstof.

Een nieuwe trent is bodem bokashi maken wat in tegenstelling tot composteren juist een anaëroob proces is, wat wil zeggen een omzettingsproces wat onder afsluiten van zuurstof plaatsvindt.

Met name in de land en tuinbouw is hier interesse in omdat na dit omzettingsproces sneller gaat en hetzelfde volume overblijft aan organisch materiaal.

Maar beide eindproducten hebben vrijwel dezelfde positieve invloed als het gaat om het bevorderen van de bodemgezondheid.

 

Bodem bokashi maken zie : https://bio-ron.com/producten/bodembeheer-weidebeheer/bokashi bodemverbeteraar.html

 

Op deze foto zien we voor een hoop die al helemaal tot compost omgevormd is, daarachter de verse hoop.

 

Zodra de omstandigheden gunstig zijn, enigszins vochtig weer, kan compost op het land gebracht wordt, behalve in hartje winter als het vriest kan dit bijna het hele jaar gedaan worden.

 

Nogmaals het verschil in volume wat we in slechts enkele maanden kunnen bereiken als we de processen positief ondersteunen.

 

De hoop rechts is vers links is minstens 50 % in volume afgenomen.

 

Goede compost kan gedurende het hele jaar op het land gebracht worden zolang er activiteit in de bodem is.

 

Het gras zal ook niet verbranden en de dieren hoeven niet van het land.

 

Als we op deze manier composteren, wegblijven van slootkanten en buren, is het vrijwel overal toegestaan kleinschalig te composteren.

Maak er ook groenten tuintjes van.

Geen milieu-inspecteur, buurman of vrouw die dan nog moeilijk kan doen lijkt mij.


Succes!